GraphQL یک روش نوین برای ارتباط بین کلاینت و سرور در توسعه API است. برخلاف روش‌های سنتی مانند REST که در آن داده‌ها در قالب مسیرهای مشخص (endpointها) تعریف می‌شوند، در GraphQL کلاینت می‌تواند دقیقا مشخص کند چه داده‌ای می‌خواهد، بدون آن‌که به ساختارهای ثابت سمت سرور وابسته باشد.
مفهوم اصلی GraphQL
در GraphQL، تمام درخواست‌ها از طریق یک درگاه مرکزی (معمولاً یک مسیر مانند /graphql) انجام می‌شود. کلاینت با استفاده از زبان پرس‌وجوی خاصی که خود GraphQL تعریف می‌کند، ساختار داده مورد نظرش را در قالب یک «پرس‌وجو» (Query) ارسال می‌کند. این پرس‌وجو بیانگر دقیق نیازهای داده‌ای کلاینت است و پاسخ سرور نیز دقیقاً بر اساس همین نیازها شکل می‌گیرد.
تفاوت کلیدی با REST
در معماری REST، داده‌ها معمولاً از طریق مجموعه‌ای از آدرس‌های مشخص (مانند /users/1 یا /posts) دریافت می‌شوند. هر مسیر داده خاصی را بازمی‌گرداند و اگر کلاینت به داده‌های ترکیبی نیاز داشته باشد (مثلاً اطلاعات یک کاربر به همراه لیست نوشته‌هایش)، مجبور است چندین درخواست جداگانه به سرور ارسال کند. این کار علاوه بر پیچیدگی، بار شبکه را نیز افزایش می‌دهد.
در مقابل، GraphQL این امکان را می‌دهد که تمام داده‌های مورد نیاز در قالب یک درخواست ارسال شوند و پاسخ نیز فقط شامل داده‌های خواسته‌شده باشد، بدون اضافه‌گویی یا تکرار.
مقایسه مفهومی
| معیار | REST | GraphQL |
|---|---|---|
| ساختار API | بر اساس منابع (Resource-Based) | بر اساس داده‌ها و روابط (Data-Centric) |
| نحوه درخواست داده | مسیرهای جداگانه برای هر نوع داده | یک مسیر واحد با پرس‌وجوی سفارشی |
| میزان داده دریافتی | ممکن است بیشتر از نیاز باشد | فقط داده‌های دقیقاً مورد نیاز بازمی‌گردند |
| پشتیبانی از ساختارهای تو در تو | نیاز به چندین درخواست | پشتیبانی ذاتی از ساختار تو در تو |
| وابستگی به نسخه‌بندی | معمولاً نیاز به نسخه‌های مختلف API | بدون نیاز به نسخه‌بندی، با تغییر تدریجی schema |
مثال مفهومی ساده
فرض کنید کاربری در اپلیکیشنی قصد دارد مشخصات خودش و لیست سفارش‌هایش را مشاهده کند.
در REST، این کار معمولاً نیاز به دو درخواست دارد: یکی برای اطلاعات کاربر و دیگری برای لیست سفارش‌ها.
در GraphQL، می‌توان هر دو را در قالب یک درخواست با ساختار مشخص دریافت کرد.
چرا GraphQL محبوب شده است؟
GraphQL نیاز توسعه‌دهندگان مدرن را برای دریافت دقیق، سریع و قابل کنترل داده‌ها پاسخ می‌دهد. در اپلیکیشن‌های موبایل یا صفحات وب تک‌صفحه‌ای (SPA)، که کارایی و بهینه‌بودن داده حیاتی است، GraphQL گزینه‌ای منعطف‌تر از REST محسوب می‌شود.
در عین حال، این تکنولوژی نیاز به درک دقیق‌تری از ساختار داده‌ها دارد و پیچیدگی‌هایی مثل مدیریت دسترسی و جلوگیری از پرس‌وجوهای سنگین‌تر از حد انتظار را نیز به همراه دارد.
برای افراد تازه‌کار، درک GraphQL بیشتر به این معناست که به جای «دنبال کردن مسیرهای آماده برای دریافت داده»، شما خودتان «ساختار داده مورد نیاز را طراحی می‌کنید و همان را از سرور می‌گیرید».